Drijfveren geven zicht op de vraag waarom je doet, wat je doet. Door inzicht in je drijfveren heb je meer invloed in moeilijke situaties. Het geeft je handvatten zodat je effectiever kunt communiceren en samenwerken zonder dat het kunstjes zijn.
De oorsprong van drijfveren ligt in het werk van dr. Clare Graves. Hij ontwikkelde een gelaagd model dat bewustzijnsontwikkeling beschrijft op persoonlijk en collectief niveau. Drijfveren, ook wel waardensystemen genoemd, vormen de basis dit model, beter bekend als Spiral Dynamics®. Binnen het modelworden acht drijfveren beschreven die ieder met een eigen kleur worden geduid. De drijfveren en haar kleuren geven een ‘makkelijke’ taal om dit onbewuste niveau, inzichtelijk te maken.
Identiteit & Gedrag
Drijfveren ontwikkelen zich vanuit je identiteit. Grofweg wordt je identiteit gevormd vanuit een biologisch stuk (nature) en de invloeden in je omgeving (nurture). Vanuit die identiteit vorm je (onbewust) grondbeginselen die het vertrekpunt zijn voor je handelen. Dit dieperliggende motief, de beweegreden voor een handelswijze, worden ook wel drijfveren genoemd.
Inzicht in drijfveren geeft niet aan wat je denkt, maar wel hoe je denkt. En daarmee zijn drijfveren/waarden in essentie vrij van oordelen. Er bestaan geen goede of slechte drijfveren. Wanneer je aan drijfveren een oordeel gaat hangt, spreek je van overtuigingen. Je koppelt bepaalde normen aan de waarden die er voor jou onder liggen. De overtuigingen zijn vaak ingegeven vanuit je cultuur, opvoeding en omgeving. Je draagt je overtuigingen onbewust al lange tijd mee en dat maakt ze zo sterk en lastig om te veranderen of afstand van te nemen. Het is dan ook op overtuigingsniveau dat de meeste problemen ontstaan tussen mensen, in organisaties. “Over de organisatiewaarde ‘klantvriendelijkheid’ wordt over het algemeen ingestemd. Maar wanneer je onderzoekt wat klantvriendelijkheid betekent, kunnen de meningen daarover sterk uiteenlopen.” Op het meest waarneembare niveau spreek je van gedrag. Datgene wat je doet. Wanneer gedrag in lijn is met je drijfveren wordt dat vaak herkend als ‘dicht bij jezelf blijven’. Maar lang niet altijd doen we datgene waar we ten diepste door gedreven worden. Inzicht in je drijfveren en de daarbij horende drijfveren helpt je om vanuit je eigen waarden te kunnen leven en werken. En daarbij aan te sluiten bij de ander en de omgevingen waar je werkt en leeft.
Inzicht in drijfveren geeft niet aan wat je denkt, maar wel hoe je denkt. En daarmee zijn drijfveren/waarden in essentie vrij van oordelen. Er bestaan geen goede of slechte drijfveren. Wanneer je aan drijfveren een oordeel gaat hangt, spreek je van overtuigingen. Je koppelt bepaalde normen aan de waarden die er voor jou onder liggen. De overtuigingen zijn vaak ingegeven vanuit je cultuur, opvoeding en omgeving. Je draagt je overtuigingen onbewust al lange tijd mee en dat maakt ze zo sterk en lastig om te veranderen of afstand van te nemen. Het is dan ook op overtuigingsniveau dat de meeste problemen ontstaan tussen mensen, in organisaties. “Over de organisatiewaarde ‘klantvriendelijkheid’ wordt over het algemeen ingestemd. Maar wanneer je onderzoekt wat klantvriendelijkheid betekent, kunnen de meningen daarover sterk uiteenlopen.” Op het meest waarneembare niveau spreek je van gedrag. Datgene wat je doet. Wanneer gedrag in lijn is met je drijfveren wordt dat vaak herkend als ‘dicht bij jezelf blijven’. Maar lang niet altijd doen we datgene waar we ten diepste door gedreven worden. Inzicht in je drijfveren en de daarbij horende drijfveren helpt je om vanuit je eigen waarden te kunnen leven en werken. En daarbij aan te sluiten bij de ander en de omgevingen waar je werkt en leeft.
Drijfveren in de spiraal
Drijfveren worden weergegeven in een spiraal en ze ontwikkelen zich al pendelend tussen individueel gericht en omgevingsgericht, van beneden naar boven. In deze hiërarchie worden de eerdere drijfveren wel begrepen door de latere, maar omgekeerd is dat niet het geval. Omdat elke drijfveer in haar uitingsvormen een zonnige en een schaduwkant kent, is de ene drijfveer niet beter dan de andere.
Drijfveren zijn over het algemeen redelijk constant in de tijd. Toch kan het gebeuren dat veranderingen in je context tot verschuivingen leiden in de spiraal. In dat geval geeft je waardensysteem geen antwoorden meer op de vraagstukken die zich aandienen. Onbewust ga je op zoek naar een volgend waardensysteem waarin je om kunt gaan met de ontstane complexiteit. Daarbij is het zelden zo dat voorgaande drijfveren compleet worden losgelaten, vaak blijven deze in een bepaalde mate nog voor je gelden. Zodoende ontstaat een palet aan kleuren (drijfveren). Inzicht in dit kleurenpalet zorgt ervoor dat je begrijpt wat je primaire drijfveren zijn. Maar ook hoe jouw drijfveren zich verhouden tot elkaar.
Drijfveren zijn over het algemeen redelijk constant in de tijd. Toch kan het gebeuren dat veranderingen in je context tot verschuivingen leiden in de spiraal. In dat geval geeft je waardensysteem geen antwoorden meer op de vraagstukken die zich aandienen. Onbewust ga je op zoek naar een volgend waardensysteem waarin je om kunt gaan met de ontstane complexiteit. Daarbij is het zelden zo dat voorgaande drijfveren compleet worden losgelaten, vaak blijven deze in een bepaalde mate nog voor je gelden. Zodoende ontstaat een palet aan kleuren (drijfveren). Inzicht in dit kleurenpalet zorgt ervoor dat je begrijpt wat je primaire drijfveren zijn. Maar ook hoe jouw drijfveren zich verhouden tot elkaar.
Ontwikkeling van drijfveren
De diepste basis van het waardenstelsel van Graves wordt gevormd door de Beige drijfveer. Deze diepste drijfveer gaat over in leven blijven en voortplanting en daarmee beschikt iedereen daarover. Omdat Beige alleen in extreme omstandigheden wordt aangesproken, is deze drijfveer weinig van belang in het begrijpen van mensen en organisaties. Beige wordt daarmee vaak buiten beschouwing gelaten in het werken met drijfveren.
Omdat we als mens ons in een sociale context bevinden, is beige alleen ook niet genoeg. Al snel wordt Paars ontwikkeld, de drijfveer die mensen aan elkaar bindt in een gesloten groep (stam). De groep is herkenbaar aan haar symbolen en rituelen (in Nederland; het Wilhelmus); ‘een voor allen, allen voor één.’
Maar op het moment dat het belang van de groep in conflict komt met het eigen belang, bijv. voedselschaarste, dan wordt de Rode drijfveer aangesproken. In het Rode systeem gaat het ‘ik’ de strijd aan om de ander te overwinnen. Rood wil zeggenschap hebben, macht staat centraal. Herkenbaar rood is de brandweer; snel en daadkrachtig handelen.
De Rode drijfveer verliest haar kracht wanneer iedereen het voor het zeggen wil hebben. Na de strijd is Blauw nodig om orde en structuur aan te brengen. Regels (de wet) worden opgesteld waar iedereen zich aan dient te houden. Eén centraal regelsysteem dat logisch en uitlegbaar is en ervoor zorgt dat iedereen te eten geeft. Met de politie hebben we letterlijk blauw op straat, ze zijn de handhavers van de wet.
Wanneer de Blauwe drijfveer rust en stabiliteit heeft gegenereerd, ontstaat er ruimte voor individuen om de grenzen van het systeem te verkennen. In plaats van de Blauwe onderwerping aan het systeem ziet Oranje dat de wereld kansen biedt voor wie die wil grijpen. De regels zijn niet meer leidend, maar het doel wat je nastreeft is heilig. Dat de spelers het Nederlands elftal in oranje tenues worden gestoken, zorgt wellicht voor de immer torenhoge verwachtingen op het behalen van succes?
Het Oranje ondernemerschap creëert welvaart, maar tegelijkertijd groeien de verschillen tussen mensen. Het leidt tot spanning tussen mensen en levert kritische vragen op over de gelijkheid tussen mensen. De Groene drijfveer ontstaat in het inzicht dat mensen fundamenteel gelijkwaardig zijn. Deze ideologische aanname leidt de mensheid naar een ideale samenleving volgens Groen. In je eentje ga je misschien wel snel, maar met z’n tweeën kom je verder.
Wanneer het Groene denken niet tot stabiliteit leidt en niet alle problemen oplost, ontwikkelt de Gele drijfveer. Geel wil tot intellectuele inzichten komen, vrij van ideologieën. Daarmee kent deze drijfveer sterk individuele kenmerken. Geel neemt afstand om het grote geheel te kunnen overzien en te kunnen begrijpen.
De laatst beschreven ontwikkeling in de spiraal is die van Geel naar Turkoois. De waarde die het streven in de onderliggende drijfveren relativeert. Geel wil overzien en begrijpen, waar Turkoois ‘niet-weten’ accepteert. De drijfveer kenmerkt zich dat iedereen bijdraagt aan het grotere geheel. De eigen bedrage is daarin veel minder relevant en kan zelfs bescheiden genoemd worden.
Omdat we als mens ons in een sociale context bevinden, is beige alleen ook niet genoeg. Al snel wordt Paars ontwikkeld, de drijfveer die mensen aan elkaar bindt in een gesloten groep (stam). De groep is herkenbaar aan haar symbolen en rituelen (in Nederland; het Wilhelmus); ‘een voor allen, allen voor één.’
Maar op het moment dat het belang van de groep in conflict komt met het eigen belang, bijv. voedselschaarste, dan wordt de Rode drijfveer aangesproken. In het Rode systeem gaat het ‘ik’ de strijd aan om de ander te overwinnen. Rood wil zeggenschap hebben, macht staat centraal. Herkenbaar rood is de brandweer; snel en daadkrachtig handelen.
De Rode drijfveer verliest haar kracht wanneer iedereen het voor het zeggen wil hebben. Na de strijd is Blauw nodig om orde en structuur aan te brengen. Regels (de wet) worden opgesteld waar iedereen zich aan dient te houden. Eén centraal regelsysteem dat logisch en uitlegbaar is en ervoor zorgt dat iedereen te eten geeft. Met de politie hebben we letterlijk blauw op straat, ze zijn de handhavers van de wet.
Wanneer de Blauwe drijfveer rust en stabiliteit heeft gegenereerd, ontstaat er ruimte voor individuen om de grenzen van het systeem te verkennen. In plaats van de Blauwe onderwerping aan het systeem ziet Oranje dat de wereld kansen biedt voor wie die wil grijpen. De regels zijn niet meer leidend, maar het doel wat je nastreeft is heilig. Dat de spelers het Nederlands elftal in oranje tenues worden gestoken, zorgt wellicht voor de immer torenhoge verwachtingen op het behalen van succes?
Het Oranje ondernemerschap creëert welvaart, maar tegelijkertijd groeien de verschillen tussen mensen. Het leidt tot spanning tussen mensen en levert kritische vragen op over de gelijkheid tussen mensen. De Groene drijfveer ontstaat in het inzicht dat mensen fundamenteel gelijkwaardig zijn. Deze ideologische aanname leidt de mensheid naar een ideale samenleving volgens Groen. In je eentje ga je misschien wel snel, maar met z’n tweeën kom je verder.
Wanneer het Groene denken niet tot stabiliteit leidt en niet alle problemen oplost, ontwikkelt de Gele drijfveer. Geel wil tot intellectuele inzichten komen, vrij van ideologieën. Daarmee kent deze drijfveer sterk individuele kenmerken. Geel neemt afstand om het grote geheel te kunnen overzien en te kunnen begrijpen.
De laatst beschreven ontwikkeling in de spiraal is die van Geel naar Turkoois. De waarde die het streven in de onderliggende drijfveren relativeert. Geel wil overzien en begrijpen, waar Turkoois ‘niet-weten’ accepteert. De drijfveer kenmerkt zich dat iedereen bijdraagt aan het grotere geheel. De eigen bedrage is daarin veel minder relevant en kan zelfs bescheiden genoemd worden.
Profile Dynamics®
Drijfveren breng je goed in kaart met Profile Dynamics®. In onderstaand voorbeeld zie je mijn drijfveren. Het profiel geeft inzicht in mijn expressiekant (waardoor ik gedreven wordt) en mijn weerstand (wat energie kost).
Naast individuele beelden zijn drijfveren ook goed weer te geven voor teams en organisaties.
In het linker taartdiagram zie je waar het team met name door gedreven wordt (expressie). Op de eerste drijfveren in dit overzicht werkt het team primair met elkaar samen. Op het rechter taartdiagram zie je de drijfveren waar het team met name op leegloopt.
Wanneer expressie en weerstand van elkaar worden afgetrokken ontstaat de energiebalans. Deze grafiek laat zien in welke omgeving het team meer vanzelf tot hun recht komt. En in welke omgevingen dat lastiger is en het meer energie vraagt van het team.
Zicht krijgen op je eigen drijfveren? Aan de slag
Naast individuele beelden zijn drijfveren ook goed weer te geven voor teams en organisaties.
In het linker taartdiagram zie je waar het team met name door gedreven wordt (expressie). Op de eerste drijfveren in dit overzicht werkt het team primair met elkaar samen. Op het rechter taartdiagram zie je de drijfveren waar het team met name op leegloopt.
Wanneer expressie en weerstand van elkaar worden afgetrokken ontstaat de energiebalans. Deze grafiek laat zien in welke omgeving het team meer vanzelf tot hun recht komt. En in welke omgevingen dat lastiger is en het meer energie vraagt van het team.
Zicht krijgen op je eigen drijfveren? Aan de slag
